Zatrucie pokarmowe – jakie są przyczyny i jak leczyć?

Zatrucia pokarmowe zdarzają się dość często, a ich źródłem jest skażona drobnoustrojami lub wytarzanymi przez nie toksynami żywność. Trudno ich uniknąć, ale na szczęście zazwyczaj szybko ustępują. Ile trwa zatrucie pokarmowe? Jak się leczyć i jak łagodzić objawy? Czy istnieją tabletki na zatrucie pokarmowe? Kiedy zgłosić się do lekarza? Sprawdź!

Czym jest zatrucie pokarmowe? Po jakim czasie od zjedzenia się rozwija?

Zatrucia pokarmowe to ostre dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: żołądkowo-jelitowe, często gwałtowne, powodowane spożyciem skażonej żywności. To skażenie polega na obecności w pokarmie drobnoustrojów lub toksyn, które te patogeny wytwarzają.

Przyczyną zatrucia pokarmowego mogą być również toksyny chemiczne i pestycydy w żywności, lecz takie sytuacje zdarzają się rzadko, oraz patogeny bytujące w fekaliach, które przedostają się do pożywienia (np. wirus zapalenia wątroby typu A).

Najczęściej objawy zatrucia pokarmowego pojawiają się bardzo szybko – w kilka, kilkanaście godzin po spożyciu skażonej żywności, maksymalnie do kilku dni. To, ile trwa zatrucie pokarmowe, zależy od wielu czynników, w tym m.in. źródła zakażenia i reakcji organizmu. Zwykle ma łagodny przebieg, lecz nie zawsze tak jest, a czasem może być nawet śmiertelne, dlatego nie należy go lekceważyć.

Zatrucie pokarmowe – przyczyny i profilaktyka choroby

Zatrucia pokarmowe występują bardzo często, jednak ze względu na łagodny przebieg chorzy zwykle nie zgłaszają się do lekarza, stąd wszelkie statystyki są niemiarodajne. Szczęście w nieszczęściu, że ze względu na szybkość wystąpienia zatrucie pokarmowe można łatwo skojarzyć ze spożyciem danego pokarmu i podjąć odpowiednie kroki, by uchronić innych przed tą uciążliwą chorobą.

Źródłem zatruć pokarmowych najczęściej jest żywność pochodzenia zwierzęcego (np. jaja i mleko) i surowce zwierzęce (mięso). Zwykle nie da się stwierdzić, że produkt jest skażony, bo obecne w nim bakterie i toksyny nie zmieniają jego wyglądu, smaku i zapachu, dlatego też tak trudno uniknąć zakażeń. Najczęściej dochodzi do nich latem, ponieważ wysoka temperatura sprzyja rozwojowi bakterii.

Zatrucie pokarmowe może pojawić się u wszystkich, którzy zjedli dany produkt (np. u całej rodziny, grupy dzieci na kolonii, uczestników przyjęcia itp.), lecz nie zawsze tak jest – może się zdarzyć, że skażona będzie jedynie jakaś część podanej żywności.

Rzeczywiste przyczyny zatruć pokarmowych to zwykle toksyny wytwarzane przez bakterie lub duża ilość samych bakterii zawartych w pożywieniu.

Do tych patogenów najczęściej należą:

• Campylobacter (surowe mięso drobiowe i czerwone, nieprzegotowana woda),
• Salmonella (przede wszystkim jaja, surowe mięso, niepasteryzowane mleko),
• Shigella, Listeria, laseczki Clostridium.

Stosunkowo często do zatruć pokarmowych dochodzi po spożyciu ryb i skorupiaków – niebezpieczne są zwłaszcza nieświeże ryby makrelowate. Ich zepsute mięso zawiera dużą ilość toksycznej skombrotoksyny (histaminy). Reakcja jest bardzo gwałtowna – i przypomina alergiczną. Występuje m.in. pokrzywka, świąd, duszność, niepokój i ból głowy, przyspieszona akcja serca oraz biegunka.

Skażenie żywności, które wywołuje zatrucia pokarmowe, jest zwykle wynikiem błędu ludzkiego: nieprzestrzegania higieny czy zasad przygotowywania żywności – dlatego lekarze mają obowiązek zgłaszać takie przypadki organom sanitarnym, aby przeciwdziałać zatruciom pokarmowym na większą skalę.

Zatrucie pokarmowe – objawy i najczęstsze dolegliwości

Pierwszym objawem zatruć pokarmowych, a zarazem najczęstszym, są nudności i wymioty. Zwykle dołącza do nich biegunka i ból brzucha. Nierzadko zatrucie wiąże się z wystąpieniem podwyższonej temperatury ciała lub gorączki i z ogólnym osłabieniem, złym samopoczuciem, bólem mięśni i kości. Poważnym objawem, ale jednocześnie następstwem choroby, jest odwodnienie. Mogą pojawić się też krwawe stolce. Łatwo więc zdiagnozować fakt choroby, jednak już ustalić przyczyny zatrucia pokarmowego jest znacznie trudniej – zwykle są do tego potrzebne badania mikrobiologiczne, takie jak posiew kału czy test na obecność toksyn.

W rzadkich przypadkach zatrucia pokarmowe przebiegają ciężko i mogą zagrażać zdrowiu lub życiu. Dotyczy to skrajnego odwodnienia organizmu oraz działania niektórych toksyn. Niebezpiecznym dla życia przypadkiem jest np. zatrucie jadem kiełbasianym.

Jakie objawy zatrucia pokarmowego wymagają konsultacji?

Łagodne objawy („standardowe” zatrucie pokarmowe) w przypadku zdrowej osoby dorosłej nie wymagają konsultacji lekarskiej czy specjalnego leczenia. Jednak już cięższy przebieg choroby u małych dzieci, osób starszych lub przewlekle chorych kwalifikuje do wizyty u specjalisty. Do placówki medycznej należy także zgłosić się z objawami zatrucia jadem kiełbasianym, do których należą zaburzenia widzenia, trudności w mówieniu i przełykaniu, ślinotok czy opadanie powiek.

Ponadto pilna konsultacja medyczna jest konieczna w przypadku objawów mających znamiona silnej reakcji alergicznej i septycznej, to np. obniżona temperatura ciała lub wysoka gorączka, przyspieszenie akcji serca, trudności w oddychaniu czy zaburzenia świadomości. Zaalarmować powinien silny ból brzucha i oddawanie stolców z krwią.

Konsultacji lekarskiej wymaga nawet to „standardowe” zatrucie w przypadku niemowląt, kobiet w ciąży i osób w podeszłym wieku, a także osób chorych, u których doszło do zaostrzenia przebiegu przewlekłego schorzenia.

Zatrucie pokarmowe – ile trwa i jak przebiega?

To, jakie objawy daje zatrucie pokarmowe, po jakim czasie od zjedzenia pokarmu się pojawia i jak przebiega, zależy przede wszystkim od przyczyny, czyli rodzaju bakterii lub toksyn, które skaziły żywność. Zwykle pierwsze objawy występują po kilku do 24 godzin od posiłku, a zatrucie pokarmowe trwa 1-3 dni, maksymalnie do 7 dni, biorąc pod uwagę całkowity powrót do zdrowia. Długość i przebieg choroby zależą też od ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

W zatruciach pokarmowych najczęściej pierwsze pojawiają się nudności, wymioty i biegunka. Jeśli wystąpi gorączka, mogą jej towarzyszyć bóle mięśniowe i kostne i bóle głowy. Na ogólne złe samopoczucie chorego wpływa podwyższona temperatura, ale i osłabienie organizmu w wyniku utraconych podczas wymiotów i biegunki płynów.

Objawy chorobowe zatrucia zwykle ustępują samoistnie po kilku, kilkunastu lub maksymalnie kilkudziesięciu godzinach.

Zatrucie pokarmowe – jak leczyć, łagodzić objawy?

Leczenie zatrucia pokarmowego w przypadku łagodnego przebiegu zwykle jest mocno ograniczone – jest tak dlatego, że objawy ustępują samodzielnie, a w dodatku przynoszą pacjentowi ulgę (wymioty). Leczyć zatrucie pokarmowe należy więc na zasadzie przeciwdziałania możliwym powikłaniom – odwodnieniu czy zaburzeniu gospodarki elektrolitowej. Zatrucia pokarmowe mogą doprowadzić do zaostrzenia schorzeń u pacjentów z niektórymi chorobami przewlekłymi lub do ciężkich zaburzeń metabolicznych, natomiast są to sytuacje rzadkie.

Najważniejszym aspektem leczenia zatruć pokarmowych jest samo uzupełnianie płynów – regularne nawadnianie. Warto w tym celu skorzystać ze specjalnych aptecznych preparatów nawadniających. Płyny należy przyjmować również w trakcie trwania wymiotów i biegunki, natomiast w tym czasie najlepiej powstrzymać się od jedzenia. Możliwie jak najszybciej trzeba jednak do normalnego żywienia powrócić.

Jeśli pojawi się gorączka, warto ją zbijać za pomocą środków przeciwgorączkowych.

Co na zatrucie pokarmowe może zalecić lekarz?

Większość zatruć pokarmowych ustępuje samoistnie bez leczenia i nie wymaga także konsultacji lekarskiej. W przypadku cięższego przebiegu standardowej choroby (nie mówimy więc np. o zatruciu jadem kiełbasianym) specjalista może zalecić leki na zatrucie pokarmowe – zwykle są to środki wstrzymujące na bazie węgla i nifuroksazydu. W zatruciach bakteryjnych pomocne są również probiotyki, które przywracają prawidłową florę jelitową i powodują skrócenie czasu trwania biegunki.

Jeżeli u pacjenta wystąpi ciężkie odwodnienie, niezbędna może się okazać hospitalizacja i dożylne podawanie płynów, a w ciężkim przebiegu choroby również leczenie szpitalne. Lekarz może także zapisać na zatrucie pokarmowe leki hamujące wymioty czy wytwarzanie soku jelitowego, które skutecznie łagodzą dolegliwości.

Leczenie zatrucia pokarmowego w przypadku dzieci, osób starszych i chorych warto skonsultować z lekarzem. Jeśli sytuacja nie jest bardzo niepokojąca, można to zrobić online – w Recepty24. Nasz lekarz na podstawie wywiadu zaleci leczenie i wystawi receptę na leki dostosowane do wieku, stanu zdrowia i dolegliwości.

Jakie następstwa mogą mieć zatrucia pokarmowe?

Najczęstszym następstwem zatrucia pokarmowego, zarazem bardzo niebezpiecznym, jest odwodnienie i uszczuplenie rezerw energetycznych organizmu. Dlatego w przebiegu leczenia zatrucia pokarmowego tak ważne jest regularne przyjmowanie dużej ilości płynów i prawidłowe żywienie. Jeśli utracone płyny zostaną uzupełnione, chory zwykle wraca do pełnego zdrowia bez następstw i powikłań.

Znaczny stopień odwodnienia rozpoznajemy m.in. po suchych błonach śluzowych, skąpym oddawaniu moczu, wzmożonym pragnieniu i zapadniętych gałkach ocznych. Taki stan zagraża zdrowiu i życiu i wymaga leczenia szpitalnego.

Należy również pamiętać, aby po przejściu choroby zwrócić szczególną uwagę na higienę – nawet po ustąpieniu objawów ozdrowieniec wciąż może wydalać bakterie, które mogą być źródłem zakażenia dla innych.

FAQ:

1. W jakim czasie rozwija się zatrucie pokarmowe?

Zatrucie pokarmowe rozwija się zwykle do 24 godzin od spożycia skażonego pokarmu – pierwsze objawy pojawiają się najczęściej już po kilku godzinach.

2. Ile trwa zatrucie pokarmowe?

Objawy zatrucia pokarmowego (wymioty, biegunka, ból) ustępują samoistnie w ciągu maksymalnie kilku dni od zakażenia (zwykle 1-3 dni).

3. W jakie tabletki na zatrucie pokarmowe warto się wyposażyć?

Dobór leków przy zatruciu pokarmowym zależy od wieku i stanu zdrowia chorego. Stosuje się leki hamujące wymioty i skracające czas trwania biegunki oraz probiotyki. Zatrucie pokarmowe zwykle ustępuje samoistnie – bez leczenia medycznego.