Co na zaparcia? Przyczyny i leczenie zaparć

Zaparcia kojarzone są głównie z osobami w wieku w podeszłym, lecz nic bardziej mylnego – dotykają one 20-30% całej populacji i częściej na tę przypadłość cierpią kobiety niż mężczyźni. Dla wielu pacjentów jest to wstydliwy problem, dlatego też go lekceważą. Mało z nich zdaje sobie jednak sprawę, że częste i regularne zaparcia mogą zwiastować poważniejszą chorobę. Jakie są przyczyny i jak leczyć tę dolegliwość? Co na zaparcia sprawdzi się najlepiej? Odpowiadamy.

Zaparcia – co to?

Zaparcia to zaburzenia oddawania stolca, które polegają na zbyt rzadkim wypróżnianiu się – 2 razy w tygodniu lub rzadziej. Jest to powszechna choroba układu pokarmowego, która dotyka dużą część społeczeństwa, głównie kobiety i osoby starsze. Etiologia zaparć jest bardzo złożona, a przyczyny mogą obejmować zaburzoną perystaltykę jelit, choroby współistniejące oraz czynniki środowiskowe i psychologiczne. Przy tej dolegliwości oddawany stolec jest twardy, a pacjent wydala go z wysiłkiem i może towarzyszyć mu uczucie niepełnego wypróżnienia.

Zaparcia – objawy

Symptomy, które najczęściej są obecne przy zaparciach, to:

• uczucie niepełnego wypróżnienia i wzmożony wysiłek podczas parcia,
• oddawanie grudkowatego lub twardego stolca,
• ból brzucha,
• konieczność ręcznego wspomagania oddania stolca,
• odczuwanie przeszkody w odbycie,
• bardzo rzadka częstotliwość wypróżnień.

Zaparcia – przyczyny ogólne

Przyczyną przewlekłych zaparć może być:

• nieprawidłowa dieta i nieregularne spożywanie posiłków,
• niska aktywność fizyczna,
• częste powstrzymywanie defekacji,
• niefizjologiczna pozycja w trakcie wypróżniania się,
• nadużywanie środków przeczyszczających,
• ciąża,
• niektóre leki, np. opiaty;
• brak zwojów nerwowych w ścianie jelita (choroba Hirschprunga),
• hemoroidy,
• rak jelita grubego,
• inne choroby, takie jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, choroba Leśniowskiego-Crohna, depresja, endometrioza.

Podział zaparć

Zaparcia, w zależności od przyczyny, możemy podzielić na kilka rodzajów.

Zaparcia czynnościowe

Ten typ zaburzeń oddawania stolca charakteryzuje się tym, że jego podłożem nie jest ani żadna choroba, ani też patologiczne funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Przyczyna tej dolegliwości nie została jeszcze do końca poznana, lecz wyróżnia się pewne czynniki, które mogą wpływać na jej rozwój.

• Nieprawidłowa dieta – mała ilość błonnika (włókna pokarmowego) oraz niewystarczająca podaż płynów niekorzystnie oddziałują na perystaltykę jelita grubego, w którym formuje, a następnie przemieszcza się kał.
• Siedzący tryb życia – brak aktywności fizycznej może znacząco zmniejszyć motorykę jelit.
• Czynniki emocjonalne – niektóre osoby odczuwają duży dyskomfort w momencie, kiedy poczują potrzebę defekacji poza domem, dlatego też wstrzymują ją na siłę. Taki proceder prowadzi do rozciągnięcia ścian odbytnicy i zminimalizowania wrażliwości na bodziec. Jeżeli zjawisko utrzymuje się przez dłuższy czas, to ten niepoprawny odruch może się utrwalić.
• Zaciskanie się jelita wokół mas kałowych (zaparcia czynnościowe spastyczne).

Zespół jelita drażliwego z dominującym zaparciem

Zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, która manifestuje się wieloma objawami, w tym zaparciami. Przyczyną zaparć tego typu jest zatem występowanie tego schorzenia, które z kolei może być spowodowane:

• zaburzeniami regulacji tzw. osi mózg-jelito;
• nadmiernym odczuwaniem bodźców z narządów wewnętrznych,
• nieprawidłową perystaltyką w jelicie grubym oraz cienkim,
• zaburzonym wydzielaniem hormonów trawiennych,
• przebyciem biegunki infekcyjnej,
• zmianą mikrobioty jelitowej (na skutek np. antybiotykoterapii).

Zaparcia przez opioidy

Problemy z oddawaniem stolca w tym przypadku powiązane są z przyjmowaniem leków przeciwbólowych zawierających opioidy. Jest to bowiem jeden ze skutków ubocznych, jakie wywołują. Wykazano jednak, że zaparcia po takich środkach są kwestią indywidualną, gdyż nie każdy pacjent skarży się na tę dolegliwość w trakcie farmakoterapii.

Zaparcia idiopatyczne

Przyczyny zaparć tej z kategorii nie są do końca poznane, szczególnie że ich podłoże nie leży w żadnej chorobie przewodu pokarmowego. Polegają one natomiast na zwolnieniu całkowitego lub odcinkowego pasażu przez jelito grube. Mogą one być także powiązane z nieprawidłowym funkcjonowaniem mięśni dna miednicy.

Zaparcia organiczne

Przyczyną zaparć organicznych jest zazwyczaj fizyczne utrudnienie w przejściu stolca, np. przez zwężenie światła jelita bądź guz nowotworowy.

Skutki zaparć. Dlaczego nie należy ich lekceważyć?

Zaleganie mas kałowych w odbytnicy stanowi poważny problem. Pierwszą konsekwencją nieleczonych zaparć jest uszkodzenie błon śluzówki, co prowadzi do powstawania zmian zapalnych w końcowym odcinku jelita grubego. Defekacja wówczas może być bolesna i nierzadko towarzyszy jej wyciek krwistej wydzieliny o śluzowym charakterze. Jest ona nazywana biegunką rzekomą i niekiedy zwiastuje raka jelita grubego. Co więcej, w zaawansowanych postaciach zaparć dochodzi do odwodnienia mas kałowych, przez co zbijają się i formują w tzw. kamienie kałowe, które drażnią śluzówkę odbytu, a ich wydalenie wymaga czasem pomocy rąk. Kamienie te zatykają światło jelita, sprawiając, że staje się niedrożne.

W odbycie każdego człowieka znajdują się guzki krwawnicze, które pod wpływem impulsu z mózgu opróżniają się z krwi, umożliwiając sprawną defekację. Zaparcia sprawiają jednak, że te twory naczyniowe powiększają się na skutek przewlekłego zastoju krwi w ich wnętrzu. W takiej sytuacji zmieniają się one w hemoroidy (żylaki), powodujące najczęściej świąd i dyskomfort w okolicy odbytu. Może dojść nawet do krwawienia, które jest niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka i zdarza się, że konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Zaparcia – jak leczyć objawy?

W objawowym leczeniu zaparć wykorzystuje się różnego rodzaju preparaty, które charakteryzują się odmiennym mechanizmem działania.

Leki na zaparcia zmiękczające masy kałowe

Środki zmiękczające mają na celu poprawić poślizg mas kałowych. Istnieją dwie substancje, które wykazują takie właściwości:

• parafina ciekła – powleka stolca oraz ściany błony śluzowej jelit warstwą poślizgową,
• dokuzan sodowy – zmniejsza napięcie powierzchniowe na granicy nabłonka przewodu pokarmowego i mas kałowych, dzięki czemu zwiększa ich zdolność do wchłaniania wody i tłuszczu, a co za tym idzie – zmienia ich konsystencję i ułatwia wypróżnienie.

Zaparcia – leki osmotyczne

Mechanizm działania leków osmotycznych opiera się na zatrzymywaniu wody w świetle jelit, co prowadzi do rozmiękczenia kału. Efektem tego jest ułatwienie wypróżnienia. W składzie preparatów o takich właściwościach obecne są:

• makrogole, będące mieszaniną glikolu polipeptydowego – zwiększają ilość wody w jelitach, dzięki czemu dochodzi do ich przeczyszczenia;
• lactuloza, która jest syntetycznym dwucukrem – zmienia właściwości osmotyczne treści jelitowej i wiąże wodę w świetle jelita. Rozkłada się ona do fruktozy i galaktozy, a ponadto wpływa korzystnie na perystaltykę jelit przez fermentację bakteryjną;
• roztwory fosforanów – dostępne są w postaci wlewek doodbytniczych i wykorzystuje się je głównie do przeprowadzenia lewatywy, niemniej jednak dzięki temu, że rozrzedzają kał, są również stosowane przy zaparciach;
• siarczan magnezu i siarczan sodu – podanie doustne tych dwóch związków powoduje, że rozpuszczają się one w świetle jelit, zatrzymują w nich płyn oraz za pomocą procesu osmozy zwiększają przepuszczalność wody z komórek do jelit.

Leki na zaparcia na receptę

Tabletki na zaparcia na receptę zawierają najczęściej prukalopryd w postaci bursztynianu prukaloprydu. Jego zadaniem jest przywrócenie prawidłowej czynności błony mięśniowej jelita, a dodatkowo dzięki temu związkowi poprawia się także perystaltyka jelit. Prukalopryd cechuje się właściwościami enterokinetycznymi w wyniku oddziaływania na receptory serotoninowe 5-HT4, co łagodzi i eliminuje zaparcia. Tabletki z tą substancją przepisywane są zazwyczaj wówczas, gdy inne metody leczenia zawiodły.

Leki na zaparcia na receptę mogą zawierać też m.in.:

• diwodorofosforan sodu,
• fosforan disodu,
• siarczan sodu, magnezu i potasu;
• makrogole,
• naldemedynę,
• bisakodyl.

Omawiana dolegliwość niekiedy uniemożliwia normalne funkcjonowanie, dlatego też warto sięgnąć po sprawdzony lek na zaparcia na receptę, który wykazuje dużą i szybką skuteczność. Dobrym rozwiązaniem jest zgłoszenie się po e-receptę online – szczególnie że w takiej sytuacji wychodzenie z domu dla wielu pacjentów może być niekomfortowe.

Domowe sposoby na zaparcia – jak poprawić perystaltykę jelit?

Do najczęstszych przyczyn zaparć zaliczamy nieprawidłową dietę i siedzący tryb życia. To właśnie te dwa aspekty w głównej mierze przyczyniają się do spowolnionej motoryki przewodu pokarmowego. Domowe sposoby zatem mogą ją znacznie poprawić, a co za tym idzie – zapobiec zaparciom w przyszłości. Do swojego jadłospisu warto włączyć produkty spożywcze o działaniu przeczyszczającym, które zawierają bogate ilości błonnika. Są to m.in.:

• suszone śliwki,
• siemię lniane (przy zaparciach wskazane jest spożywanie 3 łyżek siemienia lnianego w ciągu dnia),
• pieczywo żytnie,
• artykuły fermentowane i kiszonki (np. sok z kiszonej kapusty, jogurt naturalny);
• świeże owoce i warzywa,
• otręby pszenne,
• grube kasze (np. kasza gryczana);
• nasiona chia.

Inna ważną kwestią jest picie dużej ilości płynów – należy pić co najmniej 2,5-3 litrów wody dziennie. Odpowiednie nawodnienie pozwala uniknąć zaparć, gdyż wtedy organizm nie pochłania płynu z mas kałowych, dzięki czemu nie przekształcają się one w kamienie. Dietetycy rekomendują picie codziennie jednej szklanki wody na czczo z dodatkiem cytryny i pieprzu.

Wśród domowych sposobów wyróżnia się również picie naparów z ziół i olejów, które wykazują działanie przeczyszczające. Mowa tutaj o:

• nasionach babki płesznika i babki jajowatej,
• oleju rycynowym,
• liściach senesu,
• korze kruszyny i szakłaku amerykańskiego,
• kłączu rzewienia,
• aloesie.

Jeżeli jednak te metody nie wpłynęły na regularność wypróżnień i dalej zmagasz się z tym problemem, to warto sięgnąć po środki farmaceutyczne. Aby zapewnić sobie komfort, możesz zgłosić się po zwolnienie lekarskie – zwłaszcza że zaparcia utrudniają wykonywanie swoich codziennych obowiązków. Wiele pacjentów preferuje formę e-zwolnień w formie teleporady, gdyż umożliwiają one załatwienie wszystkich formalności z domu.

FAQ:

1. Zaparcia – co to jest?

Zaparciami nazywamy nieregularną defekację, która ma miejsce zbyt rzadko – 2 razy lub mniej w ciągu tygodnia. Przyczyny tej przypadłości są bardzo rozbudowane i mogą mieć podłoże w niezbilansowanej diecie, osłabionych mięśniach dna miednicy, powstrzymywaniu wypróżnień czy nawet poważnej chorobie, takiej jak zespół jelita drażliwego.

2. Jakie objawy dają zaparcia?

Ból brzucha, uczucie niepełnego wypróżnienia i oddawanie twardego stolca to jedne ze symptomów, jakie towarzyszą zaparciom. Pacjenci opisują, że najgorszą kwestią związaną z tą przypadłością jest konieczność ręcznego wspomagania się w trakcie defekacji.

3. Czy domowy sposób na zaparcia może pomóc?

Jest to zależne od przyczyny. W przypadku przewlekłych zaparć związanych z trybem życia domowe sposoby mogą okazać się pomocne – codzienna aktywność fizyczna i przemyślany jadłospis są w stanie przynieść wiele korzystnych rezultatów. Jeśli natomiast dolegliwość spowodowana jest chorobą, to bardzo istotne jest dobrze dobrane leczenie w tym kierunku.