Alergia pokarmowa – objawy, badania i leczenie

Nieustanne biegunki, wzdęcia i zaparcia, nieżyt nosa oraz wysypka. Brzmi znajomo? Istnieje zatem możliwość, że cierpisz na alergię pokarmową, która dotyka ok. 8% dzieci i ok. 4% dorosłych. Jest to dolegliwość, której nie należy bagatelizować, gdyż nieleczona może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, który jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia. Co to jest alergia pokarmowa i jak wygląda jej diagnostyka i leczenie? Wyjaśniamy.

Czym jest alergia pokarmowa?

Alergią pokarmową nazywamy reakcję obronną organizmu występującą ze strony układu odpornościowego. Wspomniana reakcja jest wytwarzana na skutek kontaktu z bodźcem, którym jest alergen. U zdrowych osób zetknięcie się z nim jest nieszkodliwe. Inaczej to wygląda w przypadku osób uczulonych, u których po spożyciu danego produktu spożywczego pojawia się zespół powtarzalnych objawów. Za ten proces odpowiedzialne są przeciwciała IgE, które skierowane są przeciwko określonemu składnikowi pokarmu.

Przyczyny alergii pokarmowej

Fundamentalnym powodem występowania alergii pokarmowej są uwarunkowania genetyczne. Ryzyko alergii u dzieci zdrowych rodziców wynosi bowiem 5-15%, natomiast u maluchów rodziców alergików – 60-80%. Choroby alergiczne mogą być manifestowane także przez czynniki środowiskowe, do których zaliczamy:

• zanieczyszczenia środowiskowe,
• dym tytoniowy,
• alergie krzyżowe,
• zakażenia bakteryjne,
• czynniki klimatyczne i stopień uprzemysłowienia,
• przewlekły stres,
• nieprawidłowy styl życia,
• nadmierną sterylność otoczenia,
• nadużywanie detergentów i kosmetyków,
• niedobór witaminy D3.

Ponadto przyczyną może być również zwiększone spożycie egzotycznych owoców i warzyw oraz zastępowanie zdrowych produktów tymi wysokoprzetworzonymi.

Co wywołuje alergie pokarmowe?

Specjaliści badający alergie pokarmowe oszacowali, że za ok. 90% przypadków uczuleń odpowiada 8 produktów, które nazywane są przez nich „wielką ósemką”. Są to:

• mleko krowie (białko mleka krowiego),
• białko jaja kurzego,
• ryby i owoce morza,
• soja,
• orzeszki ziemne,
• pszenica,
• skorupiaki.

Alergia pokarmowa – objawy ogólne

Objawy alergii pokarmowej mogą być różnorodne, szczególnie jeżeli u chorego występuję uczelnie krzyżowe. Zjawisko to charakteryzuje się występowaniem tych samych symptomów po kontakcie z dwoma odmiennymi alergenami.

1. Najczęstsze objawy alergii pokarmowej to te związane z układem pokarmowym. Należą do nich:
2. biegunka,
3. zaparcia,
4. nudności,
5. kolka,
6. zespół alergii jamy ustnej,
7. ból brzucha.
8. Alergia pokarmowa – objawy na skórze:
9. egzema,
10. pokrzywka,
11. świąd.
12. Symptomy mogą również być powiązane z układem oddechowym. Wówczas występuje:
13. katar i alergiczny nieżyt nosa,
14. kaszel,
15. duszności.
16. Innymi następstwami są:
17. ciągłe rozdrażnienie,
18. zaburzenia snu.

Najbardziej niebezpiecznym objawem alergii pokarmowej jest wstrząs anafilaktyczny, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Wynika to z faktu, iż prowadzi on do znacznego obniżenia ciśnienia tętniczego, co w konsekwencji może spowodować zatrzymanie akcji serca.

Alergia pokarmowa u dorosłych – jak wygląda?

Uczulenia pokarmowe najczęściej dotyczą niemowląt i małych dzieci, ze względu na zwiększoną podatność układu immunologicznego przewodu pokarmowego na nieprawidłowe reakcje. Niemniej jednak zauważono, że problem dotyka coraz więcej dorosłych, nawet wówczas, gdy wcześniej nie wykazywali zespołów objawowych po spożyciu pokarmu. Po kontakcie z alergenem z pożywienia może dojść do produkcji kompleksów immunologicznych i uwolnienia markerów stanu zapalnego. Uruchomione zostaje także wytwarzanie cytokinin i zaostrzenie wytwarzania śluzu. Ponadto zwiększa się przepuszczalność i ruch perystaltyczny jelit, co skutkuje występowaniem nieprzyjemnych objawów alergicznych.

Alergia pokarmowa – objawy u dorosłych

Wyżej wspomniane kompleksy immunologiczne migrują wraz z krwią po całym organizmie, dlatego też spożycie pokarmu z poszczególnymi alergenami może powodować nie tylko symptomy w sferze układu jelitowo-żołądkowego, ale i innych ognisk.

Objawy alergii pokarmowej u dorosłych – układ pokarmowy

Oznaki uczulenia pokarmowego możemy sklasyfikować jako:

• zespół alergii jamy ustnej,
• anafilaktyczna reakcja żołądkowo-jelitowa,
• alergiczne eozynofilowe zapalenie przełyku,
• alergiczne eozynofilowe zapalenie żołądka i jelit,
• zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy.

Do tego dochodzą również ogólne objawy, takie jak nudności, wzdęcia czy bóle brzucha.

Alergia pokarmowa u dorosłych – objawy skórne

Alergia u dorosłych manifestuje się podobnymi oznakami dermatologicznymi jak w przypadku dzieci. Po kontakcie z alergenem mogą zatem wystąpić:

• wysypka,
• swędzenie,
• rumienie,
• grudki obrzękowe,
• bąble pokrzywowe,
• obrzęki.

Alergia pokarmowa – jak wygląda wysypka?

Alergia pokarmowa nierzadko zwiastuje się wysypką, która daje o sobie znać w nieprzyjemny sposób, a dodatkowo sprawia, że skóra wygląda nieestetycznie. Wykwity najczęściej objawiają się wypryskami, które przybierają postać zaczerwienionych grudek. Oprócz tego może sączyć się z nich wydzielina, która zasycha, tworząc strupki. Zmiany podatne na samoistne pękania lub też przez uszkodzenia mechaniczne, np. przez drapanie. Wysypce towarzyszy silne swędzenie lub pieczenie, zwłaszcza jeżeli skóra jest podrażniona.

Alergia pokarmowa – wysypka na brzuchu dziecka

Czerwona wysypka na brzuchu może oznaczać wystąpienie reakcji alergicznej na skutek spożycia szkodliwego produktu. U większych dzieci zazwyczaj pojawia się po zjedzeniu posiłku, który zawiera uczulającą żywność. Są to m.in. kakao, czekolada czy miód. U niemowlaków natomiast mogą pokazywać się wykwity na brzuchu spowodowane najczęściej skazą białkową. Białko jest bowiem składnikiem, będącym ich głównym źródłem pożywienia.

Atopowe zapalenie skóry a alergia pokarmowa – wysypka u dorosłych i dzieci

Atopowym zapaleniem skóry nazywamy powszechną i przewlekłą chorobę skóry, która występuje zarówno u dorosłych, jak i tych najmłodszych pacjentów. U osób z tą dolegliwością po kontakcie z uczulającą żywnością dochodzi do zaostrzenia stanu zapalnego, poprzez IgE-zależne (około 40%-60% przypadków) lub późne IgE-niezależne reakcje. Wykazano, że alergenami, które mogą pogorszyć AZS to:

• białko mleka krowiego,
• jaja,
• orzechy ziemne.

Czy to na pewno trądzik? – alergia pokarmowa

Objawy skórne mogą być widoczne nie tylko na ciele, ale i także cerze. Alergia pokarmowa na twarzy u dorosłych objawia się w postaci czerwonych plam, które mogą przypominać rumieńce. U niemowląt natomiast patologia zwiastuje się kaszką, czyli gęstymi, drobnymi krostkami. Uczulenie jest u nich wywołane przez składniki, dostarczane wraz z mlekiem matki.

Warto pamiętać, że alergia pokarmowa na twarzy a trądzik zwyczajny to dwie odrębne jednostki chorobowe, które zazwyczaj nie są ze sobą powiązane. Istnieje jednak możliwość, że obie te choroby współistnieją ze sobą, przez co ich leczenie jest trudniejsze, ze względu na gorszą tolerancję leków.

Co różni alergię pokarmową a nietolerancję?

Nietolerancja pokarmowa często mylona jest z alergią, gdyż może dawać podobne objawy. Są to jednak dwa odmienne schorzenia, które różnią się mechanizmem powstawania. Nietolerancją pokarmową nazywamy bowiem brak lub niedobór enzymów, które rozkładają takie substancje jak fruktoza, laktoza czy histamina. Oznacza to, że w reakcje nie jest angażowany układ odpornościowy, jak jest to w przypadku alergii pokarmowej.

Alergia pokarmowa – diagnostyka

W diagnostyce alergii pokarmowej bardzo ważny jest dokładny wywiad z alergologiem. Lekarz po konsultacji powinien rozpocząć dalsze postępowanie. Istnieją dwa sposoby wykorzystywane w rozpoznawaniu alergii pokarmowej, które nie wymagają pobierania krwi. Są to badania ambulatoryjne, do których należą:

• Punktowe testy skórne – polegają na zbadaniu reakcji organizmu na dane alergeny. Jeżeli test będzie pozytywny, wówczas będą widoczne objawy alergii pokarmowej na skórze. Należy mieć na uwadze, że nie jest zalecane, aby wykonywać tego rodzaju testy alergiczne bezpośrednio po wystąpieniu wstrząsu anafilaktycznego.
• Próby prowokacyjne – eliminowany jest poszczególny produkt z diety, aby ponownie wprowadzić go do jadłospisu i sprawdzić reakcję organizmu.

Alergia pokarmowa – badania krwi

Inną metodą są oznaczenia alergenowo-specyficznej IgE, które mogą okazać się niezwykle istotne w diagnostyce schorzenia, gdyż bazują na dopasowaniu przeciwciał IgE do konkretnego alergenu (slgE). Badanie wykonywane jest z niewielkiej próbki krwi pacjenta, a jego wynik analizowany jest na podstawie specjalistycznych paneli, w których pokazana jest lista alergenów pokarmowych.

Dieta eliminacyjna a alergia pokarmowa – leczenie

Leczenie alergii pokarmowej najczęściej zaczyna się od najprostszej metody, którą jest rozpoczęcie diety eliminacyjnej. Terapia opiera się na odstawieniu uczulającego pokarmu, który może nam potencjalnie szkodzić. Proces trwa ok. 2 tygodnie i jeżeli nie zauważymy poprawy, należy wyeliminować inną grupę żywności. Dowodem na występowanie uczulenia jest zanikanie objawów po usunięciu poszczególnego produktu i pojawienie się ich po wprowadzeniu go ponownie do jadłospisu. Jest to nie tylko procedura pomocna w leczeniu, ale i poniekąd w rozpoznaniu alergii pokarmowej.

Odczulanie i farmakoterapia – leczenie

Alergia pokarmowa jest skomplikowanym schorzeniem, dlatego też dieta eliminacyjna nie zawsze okazuje się wystarczająco skuteczna. Z tego powodu w hospitalizacji choroby wykorzystuje się często odczulanie, które polega na podawaniu pacjentowi małych dawek alergenu, stopniowo zwiększając jego stężenie, aby je następnie obniżyć do dawki podtrzymującej. Celem terapii jest zaprzestanie reagowania układu immunologicznego na szkodliwe białka.

Do zwalczania alergii używane są także leki przeciwhistaminowe, które sprawiają, że komórki człowieka nie reagują na kontakt z alergenem. Wyróżniamy:

1. Leki przeciwhistaminowe H1 I generacji – oprócz receptora H1 blokują inne receptory znajdujące się w organizmie. Mogą powodować zatem działania niepożądane, dlatego też w trakcie farmakoterapii nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych. Do leków z tej grupy zaliczamy pochodne:
2. etanoloaminy (np. difenhydramina, dimenhydrynat),
3. etylenodiaminy,
4. alkiloaminy (np. dimetinden, chlorfeniramina, feniramina),
5. piperazyny (np. hydroksyzyna),
6. fenotiazyny (np. prometazyna).
7. Leki przeciwhistaminowe H1 II generacji – są uznawane za bezpieczniejsze, a ich działanie jest dłuższe i znacznie szybsze. Mają inne powinowactwo do receptorów i nie przedostają się do ośrodkowego układu nerwowego, dzięki czemu ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest znikome. Można je skategoryzować na trzy grupy:
8. doustne o długotrwałym działaniu (np. bilastyna, loratadyna, azelastyna);
9. doustne o krótkotrwałym działaniu (np. akrywastyna);
10. miejscowe (np. azelastyna).

FAQ:

1. Jakie objawy pojawiają się najczęściej przy alergii pokarmowej?Wysypka i dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego to symptomy, które zazwyczaj towarzyszą alergii pokarmowej. Objawy uczulenia mogą być niezwykle dotkliwe, niemniej jednak przy odpowiednim postępowaniu można je złagodzić. Najniebezpieczniejszym następstwem jest wstrząs anafilaktyczny, który skutkuje zatrzymaniem akcji serca.
2. Zmiany skórne a alergia pokarmowa – wysypka na twarzy.Występowanie alergii pokarmowej może wiązać się z pojawieniem zmian skórnych nie tylko na ciele, ale i również na twarzy. Wykwity przybierają zazwyczaj postać rumienia, lecz u młodszych dzieci częściej zauważalna jest tzw. kaszka.
3. Jakie są najczęstsze alergeny pokarmowe?Reakcję alergiczną może wywołać wiele pokarmów. Specjaliści wyróżniają grupę produktów, które najczęściej powodują uczulenie pokarmowe. Należą do nich m.in. orzechy, mleko krowie, kurze jaja czy soja. Aby odkryć, jaka żywność powoduje zespół objawów, należy zgłosić się do specjalisty, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę.