Nietrzymanie moczu – objawy, przyczyny i leczenie

Jest jedną z najbardziej krępujących, stresujących dolegliwości, znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie i destrukcyjnie wpływa na kondycję psychiczną – to nietrzymanie moczu. Leczenie tej przypadłości zależy od jej typu i przyczyny, dlatego złożonemu problemowi nietrzymania moczu poświęcamy cały kompleksowy poradnik – zapraszamy do lektury!

Czym jest nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu to nieświadome i niezależne od woli oddawanie moczu, którego wynikiem jest częściowe lub całkowite opróżnienie pęcherza. Jest to dolegliwość występująca często – i zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Najczęściej problem nietrzymania moczu dotyczy osób starszych i bywa traktowany jako jeden z naturalnych symptomów starzenia się organizmu. To jednak błędny tok myślenia – ta przypadłość jest zawsze niepokojącym objawem, który wskazuje na jakiś problem. Skuteczne wykrycie przyczyn pozwala lekarzowi zaplanować, jak wyleczyć nietrzymanie moczu i tym samym przywrócić pacjentowi komfort codziennego życia.

Oddawanie moczu, inaczej mikcja, to złożony proces fizjologiczny. Wytworzony przez nerki mocz wpływa do pęcherza moczowego, usytuowanego w dole brzucha. Pęcherz stopniowo się napełnia, ale mocz zatrzymują w nim zaciśnięte mięśnie dna miednicy, które okalają cewkę moczową. Dopiero gdy jest już wypełniony, to do mózgu dociera sygnał, czyli pojawia się odczuwalna potrzeba oddania moczu. Mózg wysyła stosowną instrukcję do mięśni miednicy, aby rozluźniły się – nie blokowały cewki moczowej. I poprzez skurcz mięśni pęcherza moczowego mocz zostaje wydalony.

W całym procesie oddawania moczu mogą pojawiać się nieprawidłowości prowadzące do zaburzeń takich jak jego nietrzymanie – najczęściej wynika ono właśnie z występowania problemu w obrębie któregoś odcinka dróg moczowych, choć może być spowodowane także chorobami układu nerwowego (brak kontroli).

Jak rozpoznać nietrzymanie moczu?

Objawy nietrzymania moczu są w dużej mierze uzależnione od rodzaju oraz podłoża dolegliwości i szczegółowo omawiamy je, wskazując na typy zaburzenia. Wspólnym ich symptomem jest tylko mimowolne oddawanie moczu – niekontrolowany wyciek moczu. Różne są natomiast same sytuacje, w których występuje ta przypadłość, oraz jej nasilenie i objawy towarzyszące. Do wycieku moczu może dojść podczas wysiłku fizycznego czy kichnięcia – bez uprzedniego alarmującego parcia na pęcherz. W innych przypadkach jest z kolei odwrotnie – znikąd pojawia się naglące parcie, a wypływu nie można powstrzymać. Problem nietrzymania moczu może także objawiać się stałym lub okresowym wyciekiem bez uczucia parcia – i nawet w stanie spoczynku. Dość częstym problemem jest wówczas nietrzymanie moczu w nocy.

Nietrzymanie moczu o charakterze przemijającym czasem zdarza się też osobom zdrowym, które w pełni świadomie kontrolują opróżnianie pęcherza – to może wynikać z infekcji dróg moczowych, stosowania niektórych leków lub działania moczopędnych napojów.

Problem z nietrzymaniem moczu dotyczy kobiet i mężczyzn w każdym wieku, choć najczęściej pojawia się u osób starszych: szacuje się, że występuje nawet u połowy seniorów powyżej 80. roku życia. Na tę dolegliwość znacznie bardziej są też narażone kobiety.

Jakie są rodzaje nietrzymania moczu?

W przypadku przewlekłego nietrzymania moczu – nieprzemijającego, niezwiązanego ze spożywanymi napojami, przyjmowanymi lekami czy infekcją cewki moczowej bądź pęcherza – w praktyce lekarskiej diagnozuje się trzy podstawowe typy dolegliwości (i mieszane nietrzymanie moczu, gdy różne przyczyny występują jednocześnie).

1. Wysiłkowe nietrzymanie moczu. Z wysiłkowym nietrzymaniem moczu są związane problemy bezwiednych wycieków z pęcherza podczas podejmowania wysiłku fizycznego (np. biegania, pływania, ale też podnoszenia ciężaru, w tym także dziecka albo torby z zakupami) oraz podczas kichania, kaszlu i śmiechu. Najczęściej polega na tylko częściowym opróżnieniu pęcherza.
2. Nietrzymanie moczu z nagłym parciem. Nagłe i silne parcie na pęcherz pojawia się znienacka – powoduje natychmiastową potrzebę oddania moczu, której pacjent nie może zatrzymać. Zwykle do wypływu moczu dochodzi nawet w kilka sekund. Problem może występować w dzień i w nocy bądź w sytuacjach zmiany pozycji ciała lub w trakcie stosunku seksualnego (zwłaszcza orgazmu).
3. Nietrzymanie moczu z przepełnienia. Charakteryzuje się okresowym lub stałym nieświadomym wyciekiem moczu z pęcherza, który jest już nadmiernie wypełniony oraz rozciągnięty. Nadmierne wypełnianie się pęcherza powoduje głównie nietrzymanie moczu u mężczyzn, gdyż zwykle wiąże się z przerostem gruczołu krokowego, prostaty.

Jakie przyczyny ma nietrzymanie moczu?

Przyczyny nietrzymania moczu to spektrum problemów związanych z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu moczowego, rzadziej nerwowego. Każdy z wymienionych w rozdziale wyżej typów dolegliwości ma odmienne podłoże.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu

Przyczyna wysiłkowego nietrzymania moczu to osłabienie mięśni dna miednicy – powoduje to nieprawidłowe zaciskanie się cewki moczowej. A to właśnie ten mechanizm odpowiada za możliwość kontroli oddawania moczu – odpowiednio silne mięśnie miednicy rozluźnić może tylko sygnał od mózgu, czyli nasza wola, słabe nie utrzymują naporu. Do mimowolnego oddania moczu dochodzi wtedy w związku ze wzrostem ciśnienia w pęcherzu, które wywołuje wysiłek – również lekki, jakim jest kichnięcie, kaszel czy śmiech.

Naglące nietrzymanie moczu z silnym parciem

Problem nietrzymania moczu z nagłym parciem wiąże się z nieprawidłową oraz nadmierną aktywnością mięśni pęcherza – które kurczą się za wcześnie. Skurcz mięśni pęcherza, który umożliwia wydalanie moczu, występuje w tej sytuacji jeszcze przed wypełnieniem się pęcherza do odpowiedniego poziomu, a także przed otrzymaniem sygnału ze strony układu nerwowego (czyli bez udziału woli). 

Ta przypadłość jest nazywana zespołem nadreaktywnego, nadpobudliwego pęcherza, a może mieć wiele przyczyn, które nierzadko trudno jest zdiagnozować.

Nietrzymanie moczu u kobiet

To u kobiet najczęściej mówi się o wysiłkowym nietrzymaniu moczu – osłabienie mięśni dna miednicy postępuje bowiem nie tylko z wiekiem, ale ma także przyczyny w ciąży i porodzie. Im więcej kobieta ma za sobą ciąż i porodów, tym bardziej rośnie ryzyko pojawienia się problemu zwłaszcza bez wdrożenia profilaktyki. Zagrożenie przybiera na sile również w czasie menopauzy i po przebytych zabiegach ginekologicznych (a znacząco – po operacji usunięcia macicy). Czynnikami ryzyka są też problem przewlekłych zaparć i nadmierna masa ciała.

Nietrzymanie moczu u mężczyzn

Problem nietrzymania moczu u mężczyzn wynika zazwyczaj z chorób gruczołu krokowego i chirurgicznych metod ich leczenia (jak np. usunięcie gruczołu). To główny powód występowania nietrzymania moczu ze względu na przepełnianie się pęcherza. Pojawia się przeszkoda w odpływie moczu i pęcherz moczowy nadmiernie się wypełnia, rozciąga – a to doprowadza do przewlekłych lub okresowych wycieków.

Nietrzymanie moczu – do jakiego lekarza się udać?

Przez osoby, których dotyczy, nietrzymanie moczu traktowane jest zwykle jako silnie krępujące – staje się powodem do wstydu, problemem wymagającym ukrycia. Często osoby starsze czy kobiety w trakcie menopauzy uważają tę dolegliwość za naturalny objaw. Jednak jak już wspomnieliśmy, problem z nietrzymaniem moczu nie jest naturalnym symptomem i normalną reakcją organizmu – u jego podłoża leży problem zdrowotny, którego nie należy bagatelizować. Nieleczone schorzenie będzie się rozwijać, a kłopot przybierać na silne.

Gdy zauważysz objawy nietrzymania moczu u siebie lub swojego bliskiego, skontaktuj się z lekarzem pierwszego kontaktu lub specjalistą urologiem bądź też – w przypadku kobiet – ginekologiem.

Lekarz bardzo często wstępnie wskazuje rodzaj i przyczyny nietrzymania moczu już w trakcie wywiadu lekarskiego – na podstawie zgłoszonych objawów. Aby potwierdzić diagnozę, specjalista zaleca zwykle badanie ginekologiczne lub badanie prostaty oraz analizę krwi i moczu, USG pęcherza i układu moczowego i badanie urodynamiczne. Na tej podstawie dobiera środki medyczne skuteczne w leczeniu nietrzymania moczu.

Jak leczyć nietrzymanie moczu?

Leczenie tej przypadłości polega przede wszystkim na eliminowaniu przyczyny problemu – czyli wzmocnieniu mięśni dna miednicy czy leczeniu choroby gruczołu krokowego u mężczyzny, które odpowiadają za nietrzymanie moczu. 

Leczenie farmakologiczne zazwyczaj wdraża się dopiero w sytuacji, gdy zawodzą inne metody. Na rynku są dostępne również liczne suplementy diety: działające wyłącznie wspierająco naturalne tabletki na nietrzymanie moczu. Na receptę dostępnych jest kilka preparatów, które są stosowane głównie w leczeniu nadreaktywności pęcherza (to m.in. solifenacyna, w tym popularny lek na nietrzymanie moczu Vesicare).

Ćwiczenia mięśni Kegla, mięśni dna miednicy

Regularnie ćwiczenia mięśni dna miednicy, tzw. mięśni Kegla, to podstawowy oręż w walce z wysiłkowym nietrzymaniem moczu u kobiet – samo wzmocnienie ich może wyeliminować problem. Jest to nie tylko skuteczna, ale też prosta i w zasadzie niewymagająca dużego wysiłku metoda leczenia.

Trening mięśni Kegla polega na mocnym napinaniu mięśni dna miednicy przez około 5 sekund i powolnym ich rozkurczaniu. W kolejnej serii te skurcze powinny szybsze, dynamiczne, lecz nadal intensywne. Wystarczy kilka powtórzeń. Najważniejsza jest regularność – trzeba ćwiczyć trzy czy cztery razy dziennie przez co najmniej trzy miesiące (wówczas powinny pojawić się odczuwalne efekty).

Jak zlokalizować mięśnie Kegla? Wyobraź sobie, że powstrzymujesz napływ moczu w trakcie jego oddawania – właśnie zaciskasz wymagające treningu mięśnie. Ich skurcz można także wyczuć po włożeniu palców do pochwy.

Opracowano również wiele ćwiczeń pozwalających trenować nadreaktywny pęcherz moczowy i wzmocnić mięśnie układu moczowego: warto poradzić się specjalisty.

Leki na nietrzymanie moczu na receptę

Leki na nietrzymanie moczu u osób starszych czy w sytuacji, w której zawodzi trening i nie dochodzi do ustąpienia bądź złagodzenia objawów, to preparaty na bazie takich substancji jak wspomniana solifenacyna, fezoterodyna czy oksybutynina. Służą przede wszystkim do łagodzenia nadpobudliwości pęcherza, ale mogą również sprawdzać się w przypadku innych podłoży występowania problemu – lekarz może je zalecić np. na wysiłkowe nietrzymanie moczu. Leki te są dostępne wyłącznie na receptę, którą musi wystawić lekarz specjalista.

Chirurgiczne leczenie nietrzymania moczu

Leczenie chirurgiczne przy nietrzymaniu moczu stosuje się przede wszystkim u mężczyzn – jest to zabieg usunięcia nadmiaru prostaty bądź wprowadzenie cewnika do pęcherza, a więc eliminacja przeszkody w oddawaniu moczu prowadząca do przepełniania pęcherza albo zapewnienie lepszego odpływu moczu. Jest to jednak rozwiązanie stosowane w ostateczności, gdy zawodzi farmakologia i pozostałe metody leczenia. 

Zabiegi chirurgiczne wykorzystuje się też w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu, należą do nich m.in. podwieszenie szyi pęcherza moczowego i tzw. operacje pętlowe.

Suplementy na nietrzymanie moczu – tabletki i inne preparaty

Tabletki na nietrzymanie moczu dla mężczyzn i kobiet to także sporo różnorodnych suplementów diety – ziołowych, roślinnych preparatów o wspierającym działaniu na układ moczowy i mięśniowy poprzez zawartość odpowiednich witamin czy minerałów i innych substancji aktywnych zawartych w roślinach. 

Pamiętaj jednak, że suplement to nie lek – na nietrzymanie moczu (dla mężczyzn i kobiet) zalecenia musi wydać lekarz specjalista. Ze specjalistą warto też skonsultować przyjmowanie dostępnych bez recepty preparatów – lekarz oceni ich skuteczność czy przydatność, ale też stwierdzi, czy nie istnieją przeciwwskazania do ich stosowania ze względu na inne choroby i ogólny stan zdrowia.

FAQ:

1. Co pomaga na nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu wymaga wdrożenia odpowiedniej terapii. Czasem wystarczą już ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy czy pęcherz, nierzadko konieczne jest przyjmowanie leków lub zastosowanie zabiegów chirurgicznych. Wszystko zależy od typu i nasilenia dolegliwości – należy skonsultować się z lekarzem.

2. Jaki jest przebieg leczenia nietrzymania moczu u kobiet?

Jeśli zdiagnozowany problem to wysiłkowe nietrzymanie moczu, to w pierwszej fazie leczenie zwykle polega na treningu mięśni Kegla. W przypadku braku efektów lekarz może zadecydować o wdrożeniu leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego.

3. Jakie są dostępne leki na nietrzymanie moczu u mężczyzn?

Leki (zwykle to tabletki) na nietrzymanie moczu u mężczyzn dobiera się ze względu na przyczynę problemu. Jeśli jest nią nadreaktywność pęcherza, stosowane są takie substancje jak solifenacyna i fezoterodyna. Gdy podłoże schorzenia tkwi w chorobie gruczołu krokowego, leczeniu podlega najpierw pierwotna jednostka chorobowa.