Jak stres wpływa na organizm?

Stres jest reakcją obronną organizmu, która była potrzebna naszym przodkom do przetrwania w trudnych warunkach. Niemniej jednak przewlekły stres stał się domeną dzisiejszych czasów przez nieustający rozwój cywilizacyjny, który wiąże się z coraz szybszym tempem życia. Wpływ stresu na organizm jest niezwykle negatywny i może doprowadzić do wielu przykrych konsekwencji. O jakich konsekwencjach mowa? Tego dowiesz się w tym artykule.

Stres w ciele – przyczyny

Stres możemy zdefiniować jako reakcję obronną organizmu, która występuje w odpowiedzi na zdarzenia zakłócające jego równowagę. Wydarzenia te nazywane są stresorami. Możemy podzielić je na cztery kategorie:

• fizyczne (np. hałas, klimat, przeludnienie, choroby i katastrofy naturalne);
• psychiczne (np. konflikty, zagrożenia, deprywacje);
• społeczne (np. brak zatrudnienia, problemy rodzinne, ciąża, przestępczość);
• chronobiologiczne (np. nieuregulowany rytm dobowy).

Ogólne skutki i objawy stresu – wpływ na organizm

Objawy i następstwa stresu ujawniają się we wszystkich strefach funkcjonowania człowieka. Dotyka on nas bowiem na podłożu fizjologicznym, behawioralnym oraz psychologicznym. Do fizjologicznych skutków stresu zaliczamy:

• bladość skóry,
• potliwość,
• skurcz naczyń krwionośnych i wzrost ciśnienia krwi,
• przyspieszone bicie serca,
• bóle pleców i karku,
• bezsenność,
• zaburzenia miesiączkowania,
• ogólne pobudzenie.

Warto zaznaczyć, że w przypadku chronicznego stresu mogą się pojawić również choroby psychosomatyczne, czyli schorzenia, w których czynniki psychiczne odgrywają istotną rolę w występowaniu objawów chorobowych.

Do behawioralnych skutków stresu należą:

• niespokojny sen,
• gwałtowne wybuchy gniewu lub płaczu,
• opóźniony refleks,
• nadużywanie substancji psychoaktywnych,
• zaburzenia odżywiania (spadek lub wzrost masy ciała).

Skutki psychologiczne to:

• pobudzenie,
• natrętne myśli,
• napięcie emocjonalne,
• stany depresyjne i lęk,
• drażliwość, złość i irytacja.

Stres uruchamia mechanizm ucieczki oraz walki, który jest niezbędny, by człowiek mógł poradzić sobie z różnego rodzaju wyzwaniami, które stawiane są nam na co dzień. Krótkotrwały stres mieści się w granicach normy, a jego optymalne stężenie nazywane jest eustres. Podczas tej reakcji można zauważyć takie objawy jak:

• wzrost tętna,
• wzrost ciśnienia krwi,
• rozszerzenie źrenic,
• wzrost poziomu glukozy we krwi,
• tachykardię,
• przyspieszony oddech,
• spowolnienie metabolizmu,
• wzrost glikokortykoidów,
• suchość w ustach,
• napięcie mięśni,
• nadmierna potliwość.

Patologia zaczyna się w momencie, kiedy stres zamienia się w przewlekły (jest to dystres). Organizm wtedy nie jest w stanie wyjść ze stanu mobilizacji, co powoduje, że nie może powrócić do równowagi i odprężenia. W tym przypadku stres nie przyczynia się do zwiększonego zaangażowania, a wręcz przeciwnie – sprawia, że czujemy się bezsilni.

Działanie stresu na organizm – krótkotrwały i długotrwały stres

Stres kategoryzowany jest na krótkotrwały oraz długotrwały. Krótkotrwały stres uznawany jest za optymalny i pozytywny, ponieważ mobilizuje nas do akcji i wysiłku. Warto jednak pamiętać, że może być on również szkodliwy dla ciała, szczególnie jeżeli występuje regularnie. Badania przeprowadzone przez naukowców z University of California wykazały, że krótkotrwały stres oddziałuje niekorzystnie na układ nerwowy, a dokładniej na funkcje zapamiętywania oraz uczenia się nowych rzeczy. Wynika to z nadmiernej produkcji kortyzolu, który nazywany jest hormonem stresu. Związek krąży po organizmie, zaburzając tym samym pracę hipokampu.

Długotrwały stres natomiast nosi miano negatywnego stresu. W przypadku tej dolegliwości zostaje rozregulowana m.in. gospodarka hormonalna i cukrowa. Poziom kortyzolu we krwi jest stale podwyższony, co z kolei powoduje ciągły wzrost stężenia glukozy. Takie zjawisko nierzadko oddziałuje na wiele układów w naszym organizmie, gdyż przerywa homeostazę, czyli równowagę w ciele. Przewlekły stres zatem stwarza dysharmonię procesów biologicznych oraz psychicznych, co może odbić się znacząco na naszym zdrowiu.

Wpływ przewlekłego stresu na organizm człowieka

Jak długotrwały stres wpływa na organizm człowieka? Aby precyzyjnie odpowiedzieć na to pytanie, warto odnieść się do różnych systemów i ognisk obecnych w ciele.

Jak stres wpływa na mózg i układ nerwowy?

Długotrwały stres niszczy neurony znajdujące się w mózgu – do takiego wniosku doszli naukowcy z Warszawy. Badacze z Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego w Warszawie dowiedli, że na skutek stresu dochodzi do destrukcji połączeń synaptycznych. Winowajcą jest enzym MMP-9, który produkowany jest przez same synapsy. Oprócz tego chroniczne bodźce stresowe niszczą także połączenia komórek nerwowych, co może być powodem depresji.

Inne badania przeprowadzone w 2012 roku przez holenderskich naukowców z Uniwersytetu w Utrechcie wykazały, że osoby poddawane na mocno stresowe sytuacje, gorzej zapamiętywały zwyczajowe obiekty, natomiast w ich pamięci pozostały rzeczy o negatywnym wydźwięku.

Wpływ stresu na układ immunologiczny

Przeprowadzony szereg badań wykazał, że długoterminowy stres wpływa niekorzystnie przede wszystkim na układ odpornościowy. Pierwszą kwestią jest fakt, iż stres powoduje nasilenie przewlekłych chorób autoimmunologicznych oraz schorzeń zakaźnych wywołanych czynnikami chorobotwórczymi, które są w stanie uśpienia i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Chroniczny stres zmniejsza ilość komórek odpornościowych (limfocyty Th1), które odpowiedzialne są za zwalczanie drobnoustrojów. Funkcjonowanie układu odpornościowego zostaje zatem zaburzone, co nie tylko naraża nas na choroby zakaźne, ale i te o charakterze zapalnym lub nowotworowym.

Jak stres wpływa na ciśnienie i układ krwionośny?

Negatywne skutki stresu powiązane są często z systemem krwionośnym człowieka i mogą powodować choroby układu krążenia, takie jak m.in. miażdżyca. Najnowsze badania pokazują, że nadmierny stres jest przyczyną występowania nadciśnienia tętniczego. Następstwem tego chorzenia może być zawał mięśnia sercowego. Wpływ stresu na zdrowie człowieka jest zatem niezwykle duży, ponieważ w zaawansowanych stadiach istnieje ryzyko zagrożenia życia.

Wpływ stresu na organizm człowieka – układ pokarmowy

Negatywny wpływ stresu na organizm człowieka może być powiązany z ogniskami układu pokarmowego. Nadnercza bowiem w trakcie pobudzenia stresowego produkują adrenalinę, która oddziałuje niekorzystnie na błonę śluzową narządów tego systemu. Zauważono, że pacjenci borykający się z chronicznym stresem cierpią na zespół jelita drażliwego. Takie wnioski wysnuła m.in. Agnieszka Jarosz, będąca ekspertem Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej. Przewlekłej reakcji stresowej mogą towarzyszyć także wrzody żołądka czy problemy z niestrawnością. Są to następstwa, które zazwyczaj ukazują się we wczesnym etapie, co czyni je odwracalnymi.

Stres a zdrowie psychiczne

Jaki jest wpływ stresu na zdrowie psychiczne? Według specjalistów bardzo negatywny. Stres odbija się bowiem nie tylko na zdrowiu fizycznym, ale i tym emocjonalnym, powodując choroby psychiczne. Jednym z następstw chronicznego stresu są zaburzenia nerwicowe, które dotykają nawet 8 milionów Polaków. Jest to zaburzenie psychiczne, które opiera się na ciągłym odczuwaniu strachu oraz lęku. Charakteryzuje się zaburzeniami lękowymi, stanami maniakalno-depresyjnymi, nerwicą natręctw, tikami i wieloma innymi symptomami. Leczenie nerwicy bazuje na farmakoterapii oraz psychoterapii (zazwyczaj poznawczo-behawioralnej), która wspiera naukę radzenia sobie ze stresem.

Inną chorobą wywołaną lub nasiloną przez długotrwały i silny stres jest depresja, która oficjalnie została zakwalifikowana jako schorzenie prowadzące do śmierci. Ta dolegliwość psychiczna jest niezwykle niebezpieczna, gdyż wywołuje poczucie bezsilności i bezużyteczności. W konsekwencji chory może być podatny autodestrukcyjne działania (np. samookaleczanie) lub nawet próbować odebrać sobie życie. Depresja nie ustępuje samoistnie, dlatego też zauważając pierwsze objawy, zawsze należy zgłosić się do specjalisty, aby ustalić odpowiedni plan leczenia. Wizyta u psychiatry i psychoterapeuty jest również wskazana osobom, cierpiącym na zaburzenie stresowe pourazowe, które występuje na skutek trudnego i ekstremalnego wydarzenia życiowego.

W jaki sposób radzić sobie ze stresem? – 6 przydatnych porad

Jak stres wpływa na organizm? Jak już wiesz, zjawisko oddziałuje niekorzystnie na wiele ośrodków, znajdujących się w ciele. Istnieją jednak metody, które pozwalają pozbyć się stresu.

1. Ureguluj rytm dobowy i staraj się spać optymalną liczbę godzin (ok. 7-8). Dzięki temu stężenie kortyzolu we krwi będzie prawidłowe.
2. Aktywność fizyczna może okazać się pomocna, gdyż pozwala nie tylko na rozładowanie napięcia, ale także sprzyja w wydzielaniu endorfin, które znane są pod nazwą hormonów szczęścia. Wprowadź zatem do swojego planu dnia swój ulubiony rodzaj sportu.
3. Zacznij medytować i zapisz się na ćwiczenia oddechowe. Udowodniono, że medytacja i joga prowadzą do stanu relaksu ciała i pozwalają się wyciszyć. Ponadto te dwie czynności skutecznie minimalizują skutki stresu.
4. Zadbaj o to, aby Twoja dieta była zbilansowana i obfita w zdrowe produkty. Wysokoprzetworzone jedzenie może bowiem podwyższać reakcję stresowe organizmu.
5. Zachowaj równowagę work-life balance. Dzięki temu znajdziesz czas na aktywności, które sprawiają Ci przyjemność. Będziesz mógł rozwijać swoje pasje oraz hobby’s.
6. Nie bój się szukać pomocy. Możesz poprosić swoich bliskich o udzielenie wsparcia oraz zgłosić się do psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry. Należy pamiętać, że nie jest to powód do wstydu, wręcz przeciwnie – w dzisiejszych czasach temat zaczyna być normalizowany.

FAQ:

1. Czym jest stres?Stres jest reakcją obronną organizmu, wywołaną przez wydarzenia i czynniki stresowe (stresory), które zakłócają naszą równowagę, obciążają bądź też przekraczają nasze zdolności do skutecznego radzenia sobie.
2. Jak wpływa stres na organizm człowieka?Stres wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne, ale i również psychiczne. Reakcje stresowe oddziałują bardzo nieprzyjaźnie na ludzki organizm i często powodują m.in. kołatanie serca, wahania nastroju, zaburzenia adaptacyjne, zwiększone ryzyko zachorowania na zakażenia wirusowe i bakteryjne oraz wiele innych skutków.
3. Czym jest zaburzenie stresowe pourazowe?Jest to inaczej zespół stresu pourazowego, które może być następstwem ekstremalnego wydarzenia związanego np. z realnym zagrożeniem życia lub utratą bliskiej osoby. Przypadek należy do rodzaju zaburzeń, które wymagają leczenia prowadzonego przez specjalistę z zakresu psychologii.