Atak paniki – czym jest i jak sobie z nim radzić?

Niewyjaśnione zawroty głowy, nagłe kołatanie serca, znacznie przyspieszony oddech i uczucie duszności – kojarzysz te dolegliwości? W takim razie możliwe, że doświadczyłeś kiedyś ataku paniki. Zaburzenie to dotyczy 2.1-4.7% populacji na całym świecie, czyniąc go jednym z najpowszechniej występujących problemów o naturze psychicznej. Jak wygląda atak paniki i jak sobie z nim poradzić? Odpowiadamy.

Atak paniki – co to jest?

Co to atak paniki? Jest to bardzo intensywne i nieoczekiwanie uczucie lęku, które nie zostało wywołane żadnymi bodźcami zewnętrznymi. Szczyt takiego napadu najczęściej następuje po 10 minutach, a sam proceder w skrajnych przypadkach może trwać nawet do kilku godzin. Wiele pacjentów, którzy doświadczają ataków paniki, boi się sięgnąć po pomoc ze względu na stygmatyzację osób cierpiących na zaburzenia psychiczne – niepotrzebnie. Napady paniki bowiem można leczyć i ograniczyć ich występowanie.

Atak paniki – objawy

Objawy ataku paniki opisywane są jako uciążliwe i nieprzyjemne, szczególnie że wówczas osoba doświadczająca napadu odczuwa wyniszczające uczucie nagłego zagrożenia.

W trakcie tego zjawiska mogą pojawić się takie dolegliwości jak:

• intensywna fala strachu, np. na skutek myśli o śmierci;
• uczucie napięcia i przerażenia,
• poczucie nierealności, derealizacja i depersonalizacja,
• objawy somatyczne:
  • ból głowy,
  • uczucie dławienia,
  • ból w klatce piersiowej,
  • hiperwentylacja,
  • przyspieszone bicie serca (tachykardia) lub kołatanie serca,
  • drżenie rąk,
  • nadmierna potliwość,
  • nudności,
  • suchość w ustach,
  • przyspieszone tętno,
  • spłycone oddychanie.

Objawy ataków paniki utrudniają codzienne funkcjonowanie i niekiedy mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet i życia. Z tego powodu bardzo ważne jest odpowiednio szybkie postępowanie oraz leczenie – zarówno przyczynowe, jak i łagodzące.

Atak paniki – przyczyny

Przyczyny ataków paniki mogą być różne. Jeżeli występują one napadowo, to mówimy już o zaburzeniu, którego podłoże zazwyczaj jest bardzo złożone. Psychiatrzy i psychologie do tej pory badają jego etiologie, ponieważ na ten moment nie da się określić powodu, który jednoznacznie wskazywałby czynniki wpływające na rozwój tej przypadłości. Udowodniono, że istotną kwestię odgrywa skłonność do jej dziedziczenia. W dodatku zauważono zależność między regularnymi atakami paniki a wiekiem oraz płcią – ryzyko zachorowania jest największe w przedziale wiekowym 30-39 lat, a samo zaburzenie dotyka częściej kobiet niż mężczyzn. Niemniej jednak coraz częściej silnych napadów lęku odczuwają także młodzi pacjenci i są one konsekwencją m.in. współistnienia innych patologii na tle psychicznym, presji społeczeństwa, pandemii czy ciągłą krytyką ze strony najbliższych.

Zdarza się, że napad paniki objawia się jednorazowo lub tylko w danym okresie życia, i wtedy może być odpowiedzią na przewlekły stres, pogorszenie stanu zdrowia czy duże zmiany w życiu, np. nowa praca czy inne otoczenie. Sytuacją, która może wywołać atak paniki, jest również przemoc, zarówno fizyczna, jak i psychiczna oraz seksualna.

Co ciekawe w patogenezie występowania ataków tego typu rozwiązania doszukuje się na wielu płaszczyznach, m.in. behawioralnych, poznawczych oraz neurobiologicznych i dlatego też panika uznawana jest za chorobę zarówno psychologiczną, jak i biologiczną.

Wystąpienie ataku paniki a osobowość – co mówią psychiatrzy?

Słynny amerykański psychiatra, Glen Gabbard, zauważył, że istnieje powiązanie między atakami a osobowością. Według jego badań napady paniki pojawiają się częściej u pacjentów, którzy odbierani są jako życzliwi i mili, a ich podejście do świata i ludzi jest bardzo ufne.

Co ciekawe, inny specjalista z zakresu psychiatrii, Kenneth Kendler, dowiódł, że utrata rodziców bądź rodzica, a także separacja od jednego z nich, ma ogromny wpływ na rozwój zaburzeń lękowych wraz z towarzyszącymi im atakami paniki. To zjawisko nazwane zostało behawioralnym zahamowaniem wobec nieznanego na podstawie hipotezy, zgodnie z którą omawiana przypadłość współistnieje z neurofizjologiczną predyspozycją.

Atak paniki – co robić, gdy się pojawi?

Osoba, która doświadcza ataku paniki, zmaga się z ogromnym i niewyjaśnionym lękiem, będącym trudnym do wyjaśnienia. Podczas tego zjawiska powinna ona zacząć od rozpoznawania objawów, szczególnie jeżeli już niejednokrotnie je przeżyła. Taka obserwacja jest nader pomocna, ponieważ pozwala uzmysłowić sobie, że wokół nie ma żadnego zagrożenia.

Drugim krokiem jest akceptacja. Dla niektórych osób, które od niedawna cierpią na ataki paniki, może wydawać się to absurdalne, lecz ten etap jest kluczowy. Walcząc z tym nierozpoznanym uczuciem, prawdopodobnie doprowadzisz do sytuacji, w której dojdzie do nasilenia objawów. Warto wiedzieć o tym, że przeżywanie emocji jest kwintesencją ludzkiego życia, nawet jeżeli są one nacechowane negatywnie. Jeśli uważasz, że przez Twój stan może stać Ci się krzywda, to poinformuj o tym kogoś bliskiego – wówczas będziesz mieć pewność, że ktoś zareaguje i pomoże uspokoić natrętne myśli, a Ty nie zostaniesz z tym sam.

Jeżeli napad lęku pojawił się u Ciebie dopiero pierwszy raz, to nie ma nic w złego w tym, że pomyliłeś swoje dolegliwości z poważnym zajściem, takim jak np. zawał serca. Pamiętaj o tym, że to, co czujesz, mimo iż jest bardzo intensywne, nie jest groźne i prędzej czy później minie.

Gdy u pacjentów pojawiają się niezwykle silne napady, zaleca się im farmakologiczne leczenie doraźne o charakterze objawowym i psychoterapię, dzięki której mają szansę na zidentyfikowanie przyczyn ataków paniki wraz z doświadczonym specjalistą. Leki na atak paniki sprzedawane są tylko na receptę, dlatego też warto w takiej okoliczności się w nią zaopatrzyć. Dobrym rozwiązaniem jest e-recepta, dzięki której nie będziesz musiał wychodzić ze swojej strefy komfortu, gdyż otrzymasz ją online.

„Lęk przed lękiem”, czyli dlaczego warto leczyć ataki paniki

Nieleczone ataki paniki prowadzą do wielu poważnych konsekwencji, do których zaliczamy zaburzenia lękowe, np. agorafobię czy fobię społeczną. Oznacza to, że u pacjenta rozwija się tzw. lęk przed lękiem – unika on miejsc czy okoliczności, które mogłyby wywołać nagłe napady lęku. Jest to błędne koło, ponieważ właśnie to zjawisko podtrzymuje dalej istnienie tej przypadłości i przyczynia się do pogorszenia życia osobistego, zawodowego czy towarzyskiego. Osoba broni się przed następnym atakiem paniki, rezygnując z wyjść ze znajomymi, zakupów w supermarkecie, przejażdżek samochodem i innych codziennych aktywności oraz przyjemności, które wcześniej sprawiały jej radość.

Warto zdawać sobie sprawę z tego, że występowanie ataków paniki zwiększa ryzyko samobójstwa, a ponadto wpływa to negatywnie na leczenie współistniejących chorób i zaburzeń psychicznych. Dodatkowo regularne i nieleczone napady zwiększają ryzyko uzależnień od substancji psychoaktywnych, w tym leków z nielegalnego źródła.

Atak paniki – leczenie terapeutyczne

Czy można poradzić sobie z cyklicznie pojawiającymi się napadami paniki? Zdecydowanie tak! Jeden ze sposobów to leczenie psychoterapeutyczne, którego celem jest rozpoznanie przyczyny ataku paniki lub ataków, jeżeli pojawiają się one systematycznie. W świecie terapeutów istnieje wiele nurtów, ale uznaje się, że najbardziej skuteczną formą w przypadku tego zaburzenia jest terapia behawioralno-poznawcza CBT. W trakcie całego procederu specjalista stara się poznać i wpłynąć na procesy poznawcze pacjenta, by uzyskać rezultaty w zmianie jego funkcjonowania i zachowania.

Terapia behawioralno-poznawcza zawiera w sobie takie elementy jak m.in.:

• psychoedukacja,
• relaksację neuromięśniową,
• ćwiczenia oddechowe.

Jak leczyć farmakologicznie atak paniki? – leki

Leczenie farmakologiczne związane jest głównie z łagodzeniem objawów ataku paniki. Jest to tzw. leczenie doraźne, w którym wykorzystuje się różnego rodzaju medykamenty dobierane pod kątem nasilenia zaburzenia, wieku i predyspozycji do uzależnień. W terapii przyczynowej natomiast stosuje się najczęściej wybrany lek na atak paniki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny (SSRI). Są to specyfiki o działaniu antydepresyjnym, które wpływają na układ serotonergiczny, mózg i narządy obwodowe.

Doraźne tabletki na ataki paniki na receptę wykazują właściwości uspokajające i nasenne. Zazwyczaj zalecane są leki z grupy benzodiazepin lub ich pochodnych, które mają za zadanie zwiększyć stężenie kwasu GABA w mózgu. Warto jednak wiedzieć, że są to medykamenty silnie uzależniające, a ich działanie zmniejsza się wraz z czasem, dlatego farmakoterapia musi być kontrolowana przez lekarza psychiatrę. Najbardziej powinni uważać pacjenci, u których wcześniej zaobserwowano uzależnienie od substancji psychoaktywnych, np. alkoholu czy narkotyków.

Związki, które znajdują się w środkach doraźnych i pomagają uspokoić się w trakcie napadu paniki to, m.in.:

• klonazepam,
• diazepam,
• oksazepam,
• lorazepam,
• alprazolam.

PAMIĘTAJ: Benzodiazepiny zaburzają koordynację psychoruchową, a ponadto osoby pod ich wpływem dwukrotnie częściej stają się sprawcami wypadków drogowych. Aby uniknąć zdarzeń zagrażających Twojemu życiu oraz innych ludzi, poproś o zwolnienie lekarskie. W przypadku dużego otępienia pomocne może być e-zwolnienie online, gdyż umożliwi Ci to załatwienie wszystkich formalności z domu.

Inną substancją wykorzystywaną w leczeniu napadów lękowych jest hydroksyzyna. Leki na atak paniki na receptę z tym związkiem zmniejszają napięcie mięśniowe i są cenione przez pacjentów, ponieważ nie uzależniają. Niemniej jednak w zaawansowanych stadiach rozwoju zaburzenia mogą wykazywać zbyt słabe działanie.

FAQ:

1. Atak paniki – jak wygląda i czym jest?

Napadami paniki nazywany stan, kiedy pacjent odczuwa silną falę lęku, który uniemożliwia racjonalne myślenie. Jak wygląda atak paniki? W jego trakcie wzrasta ciśnienie krwi, serce zaczyna kołatać, a oddech przyspiesza. Niektóre osoby zaczynają też mieć negatywne skojarzenia, czyli tzw. automatyczne myśli dotyczące śmierci o natrętnym charakterze.

2. Jak wygląda leczenie ataków paniki?

Leczenie tego typu zaburzeń opiera się na dwóch metodach, a mianowicie – farmakoterapii i psychoterapii CBT. Ta pierwsza wykorzystuje doraźne leki na ataki paniki na receptę oraz medykamenty przeciwdepresyjne, ta druga zaś wpływa długofalowo na funkcje poznawcze i zachowanie. Połączenie tych dwóch form często przynosi bardzo dobre rezultaty.

3. Kto może doświadczać ataków paniki?

Napadów wzmożonego lęku może doświadczyć każdy – od dzieci w wieku szkolnym, poprzez dorosłych, aż do tych w podeszłym wieku. Ataki paniki występują powszechnie w społeczeństwie i aż około 4% całej populacji na świecie się z nimi zmaga.